Focus op thuisoppasdiensten, die onzichtbare heldinnen

Geschreven door Joelle Jablan, diversiteit en inclusie adviseur

Een onmisbare hulpdienst

Alle vier zijn ze gepassioneerd over hun vak, wat compassie, toewijding en luisteren met zich meebrengt. "Ik wilde werken in een humane omgeving", "Ik hou van mijn werk", klonk eenstemmig uit de mond van de thuisoppassen van de vzw Gammes, een dienst voor thuisoppas in Brussel.

De thuisoppassen zijn vaak de enige regelmatige sociale schakel waarvan begeleide personen profiteren, en dit geldt des te meer tijdens de piekperiode van de gezondheidscrisis, wanneer de familieleden van sommige begunstigden uit voorzorg niet meer op bezoek kwamen.

"Voor sommige begunstigden komt er niemand langs. Als je niet langskomt, eten ze niet, nemen ze hun medicijnen niet in. Het is onze taak die we hebben gekozen ; we hebben een verantwoordelijkheid ; we moeten zelfs tijdens de Covid-19 gaan" vertrouwde een van hen ons toe.

En toch een gebrek aan erkenning

Ondanks hun maatschappelijk nut werken ze echter in de schaduw. Voor de gemiddelde persoon blijft de baan van thuisoppas een mysterie, vaak verward met familiehulp en huishoudelijke hulp, waarvan de prestaties anders zijn. *  

Onder normale omstandigheden zijn hun werkomstandigheden al niet gemakkelijk. De uren schommelen, ze werken dag en nacht. Naast de fysieke vermoeidheid is de psychologische belasting zwaar. "De baan wordt niet maatschappelijk gewaardeerd. We worden beschouwd als niets anders dan niets, terwijl we een zware morele en psychologische last dragen ten opzichte van de begunstigden. Zo ga je bijvoorbeeld 6 uur werken in het huis van een persoon met Alzheimer. Je bent alleen met hem. Zodra je aankomt stelt hij je een vraag, 2 minuten later stelt hij je dezelfde vraag opnieuw en zo verder ... Hoe kom je daar uit ? ... 's Nachts wordt je elk uur gevraagd... Het is een drukke baan, en het vereist veel liefde." zegt AnnieNgwasi Miss'ambu.

« Het was net als de oorlog. Als je geselecteerd bent om naar de oorlog te gaan, kun je je niet terugtrekken, je gaat er gewoon voor. »

Tijdens het hoogtepunt van de pandemie bleven ze onvermoeibaar werken, ondanks de alomtegenwoordige angst voor besmetting.  In het beginstadium konden ze geen adequate bescherming genieten door het algemene gebrek aan mondmaskers in België, en moesten ze inventief zijn om zichzelf te beschermen, bijvoorbeeld door hun eigen lakenmaskers te maken.

In de aanwezigheid van de begunstigden was de veiligheid van de afstand meestal niet te respecteren vanwege de te verlenen zorgen (verandering van bescherming, comfortoilet, het verplaatsen van een begunstigde die zijn evenwicht verloor...) maar ook vanwege de emotionele verwachting van sommige begunstigden. « Waarom kan ik je niet kussen? Ze begrepen het niet", zegt Annie Ngwasi Miss'ambu.

Het openbaar vervoer was, en is, door het gebrek aan sociale afstand of het ontbreken van een mondmasker ondanks de verplichting, voor sommigen nog steeds een beproeving. « Transport was moeilijk. Het wachten op bussen voor 30-40 minuten in het donker van februari. En dan hebben we het nog niet eens over de diensten die tijdens de insluiting afgesneden werden : 9-12 uur 's ochtends, dan 16-18 uur, en de rest van de tijd wat doe ik ?», illustreert Annie Ngwasi Miss'ambu.

Naast de angst om zichzelf te besmetten, heeft de angst om je geliefden te besmetten de overhand gekregen. Dus ze hebben een zorgvuldig ontsmettingsritueel ondergaan toen ze thuiskwamen. Bahija Bouille, die ook een alleenstaande moeder van twee kinderen is, vertelt ons : « Ik stop mijn kleren direct in de wasmachine als ik thuiskom, ik was ze systematisch. Ik was het huis ook elke dag, als ik in en uit ga, desinfecteer ik de oppervlakken... Angst is snel ingetreden. »

Marie Mames Delgado is ook verzorgster van haar 93-jarige moeder : « De angst was om besmet te worden en een familielid in de zeer kwetsbare categorie te besmetten. Het spijt me dat ik niet getest ben. De test zou me gerustgesteld hebben. Ik voelde me moe en bleef me afvragen of ik wel besmet was. »

De Covid periode was fysiek en psychologisch erg moeilijk. Het applaus van de burgers was een troost, maar benadrukte ook een hardere realiteit : « Om 20.00 uur deed het applaus van de burgers ons goed. Omdat we praten over de verpleegsters, de dokters, maar nooit over de huisbewakers. We stonden in de schaduw, maar we deden het wel ».

Aan dit gebrek aan sociale erkenning wordt het gebrek aan financiële erkenning toegevoegd. De meeste van hen hebben het « Doorstromingsprogramma » gevolgd, dat hen in staat stelt een kwalificerende opleiding van 4 maanden te volgen, gevolgd door een professionele stage, en vervolgens een arbeidsovereenkomst voor maximaal 2 jaar. Ze profiteren dus niet van werkzekerheid en kunnen niet op lange termijn plannen.

Ze verwachten nu verandering van politici.

« Dit werk met de mens wordt het hele jaar door gedaan en verdient een financiële beloning » zegt Marie Mames Delgado « bijvoorbeeld door een belastingvrijstelling van de extra salarissen ».

« Er is niets mooier dan thuis te blijven met je herinneringen. »

Voor haar gaat het allemaal om respect voor de persoon. Het waarderen van thuiswerk betekent dat mensen met een verlies aan autonomie thuis kunnen blijven, in een vertrouwde en veilige omgeving, omringd door hun herinneringen, en flexibel kunnen blijven omgaan met het organiseren van hun dag.

De constatering is bitter: « Het is erg moeilijk om geld te verdienen voor iets dat niet loont. Mensen aan het eind van hun leven brengen niets mee terug naar de staat en ze vragen veel. »

Annie Ngwasi Miss'ambu, van haar kant, betreurt de afwezigheid van een bonus. « Als thuisoppas kregen we niet eens een bonus, in tegenstelling tot de verzorgers in het ziekenhuis. We namen risico's : sommige begunstigden kregen het virus in het ziekenhuis te pakken en toen ze thuiskwamen, waren wij de eersten op de grond... Het was moreel gezien erg moeilijk. »

Deconstructie van stereotypen

« Oppaszorg is de taak van een vrouw »

Zij zijn inderdaad in de meerderheid om deze positie in te nemen. Is het een « vrouwenjob » zoals ons verteld is tijdens onze interviews ? Opvallend is de mate waarin sommigen de genderstereotypen die aan vrouwen de vaardigheden van de zorg voor mensen toeschrijven, en de menselijke kwaliteiten die met hen verbonden zijn zoals empathie, compassie, gevoeligheid, luisteren..., hebben weten te verinnerlijken. Het komt vaak voor dat de begunstigden eisen dat vrouwen en niet mannen voor zichzelf zorgen (vaak uit angst voor het toilet). Maar terwijl de woorden zich ontvouwen, geven ze gemakkelijk toe dat mannen zeer bekwaam zijn in de functie en dat dit een teken kan zijn dat de zorg voor mensen niet het natuurlijke domein van de een of de andere seks is. Het deconstrueren van stereotypen is een vervelende taak die begint met het vergroten van het bewustzijn en het persoonlijk bevragen van de eigen overtuigingen.

"Ik wil geen zwarten, zijn er geen Belgen ? »

Dit is een zin die Nina Banza Kalumba ook van de begunstigden heeft gehoord. « De mensen denken dat ik een halfbloed ben en vertellen me dat ik niet echt donker bent zoals de anderen, ik kan komen maar de anderen niet ». Tegenover het racisme reageert Nina Banza Kalumba op een educatieve manier : « We moeten de persoon niet veroordelen, maar met hem of haar spreken om zijn of haar gedachten te deconstrueren. We maken haar duidelijk dat onze samenleving multicultureel is en dat we de persoon niet kunnen kiezen of hij of zij zwart, geel, groen, enz. is". « . Ze schrijft deze discriminerende eisen toe aan de angst : « Thuis is het anders dan in ziekenhuizen waar een buitenlander zonder problemen een injectie kan geven. Voor sommige mensen is het de eerste keer dat ze een zwart persoon in huis zien komen, of misschien hebben ze nooit gereisd, dat speelt ook een grote rol.  En ze zijn bang voor wat ze op het nieuws zien, op TV... Er zit angst achter. Vaak geven ze uiteindelijk toe dat ze het mis hadden ».

Lees meer getuigenissen van vrouwen die tijdens de gezondheidscrisis aan de frontlinie hebben gewerkt op onze pagina : De gevolgen van de Covid-19 op de rechten van de vrouw in de socialprofit sector.